Денес во големата сала на Општина Охрид пред голем број присутни љубители и познавачи на пишаниот збор беше промовирана книгата „Охридскиот XIX век“ од професорите Димитар Пандев и Славе Ѓорѓо Димоски. Со промоцијата започна и официјалната програма на Општина Охрид за одбележување на 2-ри Август, 120 годишнината од Илинденското востание.

Во книгата на 219 страници во 5 поглавја, опфатени се најзначајните културолошки и социјолошки појави во 19 век во Охрид, кои имале свои рефлексии во македонската современа литература. Голема  е возбудата во очи на 120 години од македонската епопеја да ја претставиме книгата „Охридскиот XIX век“, истакна авторот Славе Ѓорѓо Димоски.

Во книгата тие што внимателно ќе ја прочитаат ќе видат дека содржината е жива варница која на некој начин и го подготвува тој илинденски период за национално, духовно, економско ослободување на Македонија. Тука почнува и преродбата. Во оваа книга јас повеќе се занимавав со литературата инспирирана од 19 век. Тука се поместени извадоци од две поеми и неколку песни од македонски современи автори. Тоа значи дека материјата што ја нуди овој град, ова поднебје, овој духовен реактивен центар дека е интересна и за современата литература и творци кои широкоградо се навраќаат кон темата Охрид. Ние со професорот Пандев во седум-осум книги направивме една вертикала од Свети Климен до денес. Сите кои ги имаат во раце овие книги може да ја видат таа вертикала духовна, но и сите книги ќе даваат поттик за идни истражувачи, идни научници да се зафаќаат со охридската тема, вели Димоски.

Промотор на книгата беше проф.д-р Лилјана Гушевска која истакна дека нема поубав повод кога се чествува најголемиот празник Илинден да биде претставена и една книга која е посветена на македонскиот 19 век.

Имајќи предвид дека охридскиот 19 век е клучен дел од македонскиот во целина, се работи за тема која е широка, комплексна, би рекле ние исцрпна. Затоа може да се третира од различни аспекти. Оттука, не случајно и  авторите на оваа публикација настојуваат да дадат една поширока слика за охридскиот 19 век, па на заинтересираниот читател му нудат можност да се загледа во проложните животописи на охридксиот 19 век, да прочита неколку интересни мемоарски записи, но и извадоци од прозни, поетски и драмски дела од современата македонска книжевност инспирирани од Охрид и од некои познати или помалку познати личности кои живееле во градот или го посетиле во некое време. Ваквиот концепт на книгата не само што овозможува накусо да се проследи историјата на Охрид и улогата на охриѓаните во историските процеси и случувања, туку и сето тоа да се согледа во една временска вертикала, односно да се осознае нивното влијание, значење и место во традицијата што е јасен показател за тоа дека тие личности, настани, идеи, процеси, борби и премрежја останале трајно врежани во колективната и индивидуалната меморија и тоа не само на охриѓани, но и во народното творештво наоѓајки одраз и во современата македонска литература, потенцира Гушевска.

Првиот дел од книгата чиј автор е Пандев претставува факрографски богат и збиен текст во кој се зборува за етимологијата на градот, научната, но уште повеќе и народната.

Во оваа книга има некои прашања кои не се засегнати, но претходно биле дадени во некоја од нашите претходни книги. Ја нема песната Охрид на Рајко Жинзифов, но затоа нејзе ја има во антологијата на песни „Дојди во Охрид“. Има одредени прашања кои и понатаму остануваат интерес за проучување. Како што постојат голем број недоречени прашања во смисла „Зошто Мисирков толку инсистира на охридското наречје во македонскиот литературен јазик. Бил ли Мисирков во Охрид?“. Тоа е една од оние книжевни фикции кои ги отвора оваа книга. Книгата „Охридскиот XIX век“ продолжува во една од нашите наредни книги, проекти на Општина Охрид, во која се зафаќаме со охридската поетска авангарда на XIX век, додаде Пандев.

Книга претставува калеидоскоп преку кој се прикажуваат токму овие важни моменти на Охридскиот литературен подем во периодот на 19-от век, рече заменик градоначалникот на Општина Охрид, Перчо Божиновски.

Без сомнение, се работи за литературно дело, кое преку магијата на зборовите гради цврст мост помеѓу сегашноста и минатото и затоа треба да го прочита секој вљубеник во македонската книжевност и несомнено секој охриѓанец. Особено сме горди што оваа книга е уште еден доказ за нашето вековено постоење и претставува чувар на нашата историја, а најзначајно е тоа што истата доаѓа во време на нашата современа борба за зачувување на македонскиот идентитет и македонската нација. Посакувам и во иднина да промовираме уште многу вакви изданија, кои го промовираат Охрид како лулка на писменоста и центар на книжевноста и се вреден аманет за идните генерации, додаде Божиновски.

Настанот беше збогатен со уметнички перфоманси на актерката Валентина Божиноска и ансамблот „Билјана“. Книгата е во издание на Општина Охрид.

Н.С.Ј.