Пред неколку месеци поминувајќи покрај црквата горе на Плаошник го забележав осаменото Турбе. Уште веднаш ме заинтересира на кого му припаѓа, т.е. чие тело почива тука, а бидејќи од натписот во арапско писмо не можев да дознаам, при првата дадена прилика прашав неколку повозрасни луѓе дали знаат нешто повеќе. Главно дознав дека во неколкуте гробни места, две ако добро се сеќавам, се закопани повеќе тела; никој не знаеше многу за великодостојникот, освен тоа дека е извесен бег, но сите знаеја дека со него се закопани и телата на неговите деца убиени од раката на сопствената мајка – Ташула.

Некој ден подоцна, во една книга со стари фотографии од Охрид, прелистувајќи прочитав дека Долни Сарај изгорел под раката на жената на Џеладин бег. Без многу размислување си поврзав: значи оваа жена си ги убила децата и го запалила сарајот во кој била поробена. Како е можно досега никој да не напишал опера за нејзе при вака драматичен историски настан податлив за основа на либрето? И без тоа градов наликува на сценографија, недвижна и древна. Отворена сцена во исчекување на наредниот караѓоз кој ќе продава сенки. Зарем никој не се сетил повторно да го запали Долниот сарај, во рамки на некој сценски заплет? Јас без никаква инхибиција се предадов на помислата, и ја видов тука, како да настапува пред мене: после извршувањето на чинот на чедоморство зад сцената, обележан со нешто налик краток врисок на малите дечиња, се појавува Ташула во својата ноќница, безмерно зловолна и духовно изнемоштена, за пред гледачите да исполни арија во која вината за незамисливото ја префрла на мистична сила која и ги водела рацете:

Заврши се, заврши се!
Од небото сила ми водеше рака..
Заврши се, заврши се!
И душата сега мирно ќе оди во сигурна смрт
Сигурна смрт!
Раката моја пролеа нечиста крв
Проклет биди тиранину зол!
Раката моја ти покажа бол!
..или некои слични оперски ствари. Не толку глупави стихови како овие, ама во секој случај еднакво типични.
Потоа, привршувајќи ја аријата Ташула распаметена паѓа и со себе ги повлекува свеќите од софрата врз килимот кој брзо се пали. Слугинките доаѓаат, а таа ги собира последните сили за да испее, префрлајќи од едната во другата рака запалено парче ткаенина:
Раката небесна ми покажа пак..
Во оган да гори нечесниот дом
Сарајот твој
Во оган да се прочисти!
..И слично. Мислам дека веќе сфативте за што пишувам. Дали е можно никој да не се сетил на нешто вакво?

Се разбира, потоа проверив што точно е напишано за Ташула. Сфатив дека многу е пишувано: Борис Чипан напишал монографија, Нушиќ расказ или нешто слично, Точко Иван драма, Кајдамов Костадин легенда, Волканоски Миле пишувал во стихови..Иако едно либрето е фикција и не мора да соодветствува со историски настани, разбрав дека прилично сум ги помешал нештата, почнувајќи од тоа дека сарајот го запалила една од другите жени на бегот, детето било едно и женско, а не две и машки како што напишав..и ред други нешта. Можеби и сега нешто погрешив.

Второто нешто што го дознав беше дека постои балет, што е доволно блиску до, но сепак не исто со опера, и тоа напишан од композиторот Стојан Стојков со наслов Охридската робинка Ташула. Во разговорот со Васка Наумова-Томовска објавен во списанието Музика број 11 од 2004 година, во однос на сличностите на балетот со историскиот настан, Стојков ќе каже:

За мене, крајот на балетот беше со завршниот дел на силниот драмски настап на тапаните. Практично целата приказна за мене заврши со силувањето на Ташула и сето она што се случуваше натаму (чедоморството и другите настани во животот на главната јунакиња), за мене немаше повеќе значење.

Ете, како што прочитавте, дејството во балетот завршува со силувањето на Ташула, па сега можеме да сме сигурни дека сцени непосредно пред и по чедоморството во балетско-оперски контекст нема.

Конечно, добив одговор на моето прашање: Не, никој не напишал опера за Ташула; и да, навистина е штета што е тоа така.

Александар Мицески